Het was deze maand nog in het nieuws: Het Kiesbewust Vinkje. 
Er was al eerder veel kritiek op Het Vinkje, dat verschillende keren het nieuws haalde, maar 19 oktober besloot ook de minister van Volksgezondheid zich in de discussie te mengen. De minister stelt voor om te stoppen met Het Vinkje en een app te ontwikkelen die persoonlijk toegepast kan worden. Zo kan in de app rekening gehouden worden met allergieën, ziektebeelden etc.
In maart van dit jaar startte de consumentenbond al met haar campagne ‘Weg met Het Vinkje’. Voornaamste reden is dat Het Vinkje voor mensen te verwarrend is. Maar liefst 77% van de ondervraagde consumenten kende de betekenis van Het Vinkje niet. En wist jij dat er een blauw vinkje en een groen vinkje bestaat? Nee? 85% van de ondervraagde consumenten kende het verschil tussen deze vinkjes ook niet.
Een andere, in mijn ogen nog belangrijkere mening is, dat de vinkjes gezet worden op producten die nog steeds veel (geraffineerde) suiker, zout en/of (verzadigd) vet bevatten.
Het is namelijk zo dat Het Vinkje gezet wordt op het ‘betere’ product binnen een productgroep. Dus nee, chips is niet gezond, ook niet als er een vinkje op staat. Het mag dan wel de ‘betere’ chips in het rek zijn, maar het bevat waarschijnlijk nog te veel zout (en/of andere ingrediënten) om het een gezond product te mogen noemen.
Vorig jaar werden de criteria voor het gebruik van Het Vinkje nog aangepast. Elke vier jaar worden de criteria om Het Vinkje op een product te behouden, herzien. Hierbij wordt gelet op de hoeveelheid verzadigd vet, suiker, zout, calorieën en vezels in een product. In juli 2015 werd de maximale hoeveelheid aangepast om het aanbod gezonder te maken. Hierdoor zouden veel producten hun vinkje gaan verliezen, als de fabrikant geen maatregelen neemt voor januari 2017. Ondertussen kunnen wij dus genieten van de ongezondere variant van zogenaamd de beste producten in een bepaalde productgroep.
Ook werd de indeling van sommige productgroepen veranderd. Vruchtensappen vallen nu niet meer onder de basisvoeding en koffie en thee horen nu bij de basisproductgroep water.
Wat is Het Vinkje?
Het Vinkje werd in leven geroepen om het voor de consument makkelijker te maken om een gezondere keuze te maken bij de aankoop van boodschappen. Er wordt gelet op welke producten binnen een productgroep minder suiker, zout of verzadigd vet bevatten.
Het groene vinkje staat op de ‘gezondere basisproducten’. De basisproducten zouden alle belangrijke voedingsstoffen bevatten die je dagelijks nodig hebt. Deze vinkjes zijn bijvoorbeeld te vinden op kaas, melk, brood, maar ook groenten en fruit.
Het blauwe vinkje staat op producten die je voor de lekker eet. Denk hierbij aan snacks, frisdranken enzovoort.
Een productgroep is een groep van vergelijkbare producten. Denk hierbij aan zuivelproducten, groeten en fruit, en snacks.
Conclusie
Critici zetten hun vraagtekens bij Het Vinkje. Je kunt al concluderen dat een vinkje niet per se betekent dat een product gezond is. Daarnaast is een product zonder vinkje niet per se ongezond.
Het is namelijk zo dat Het Vinkje niet gratis is.
Wanneer het product van een producent aan de criteria van Het Vinkje voldoet, moeten zij betalen om Het Vinkje te mogen gebruiken. Ze betalen een jaarlijks bedrag plus een bedrag per product met een vinkje. Het gaat hier over duizenden euro’s per jaar. Dit geld zou bestemd zijn voor het draaiend houden van de stichting ‘Ik Kies Bewust’ en voor campagnes. Er zijn dus ook producenten die bewust niet voor het vinkje kiezen, bijvoorbeeld grote merken als Danone en Liga. Ook in winkelketens als Aldi, Lidl of reformzaken kom je Het Vinkje niet snel tegen. Zij hebben dus wel producten die aan de criteria voldoen, maar kiezen ervoor hun geld niet in de stichting te steken.
Daarnaast wordt er gefluisterd dat er commerciële belangen verstrengeld zijn bij het opzetten van Het Vinkje. Zo zijn de criteria opgesteld door voedingswetenschappers en het Voedingscentrum en wordt de stichting ‘Ik Kies Bewust’ bestuurd door vertegenwoordigers van onder andere Unilever en FrieslandCampina.
Bovendien is het een beetje vreemd dat er over gezondere keuzes wordt gepraat tijdens campagnes, maar dat ook slechte keuzes hieraan mee mogen doen.
De consumentenbond stelt nu een verkeerslichtsysteem voor. Dit is gebaseerd op een Brits systeem. De verpakking laat in een oogopslag zien hoeveel vet, verzadigd vet, suiker en zout in een product zit. De groene kleur betekent dat de hoeveelheid laag is, oranje gemiddeld, en rood hoog.
Ik ben zelf echter een voorstander van de verpakkingen gewoon zelf goed te lezen. In Nederland is de producent verplicht om de ingrediënten op de verpakking te vermelden. Deze worden vermeld in volgorde van afnemende hoeveelheid. Het eerstgenoemde ingrediënt is dus het meest aanwezig in een product.
De voedingswaarden van een product worden meestal per 100 gram of 100 ml vermeld. Je zult dus zelf moeten uitrekenen wat de totale hoeveelheid in het product is.
Daarnaast moet je rekening houden met de E-nummers. E-nummers zijn niet altijd te vermijden in voorverpakte producten, maar sommige E-nummers zijn onschuldig terwijl andere gevaarlijk kunnen zijn. Ook zijn producenten vaak slim genoeg om de nummers uit te schrijven om de consument te misleiden. Gelukkig zijn er apps voor je telefoon om je hierbij te helpen.
Let op! De E-nummers die in zulke applicaties staan, zijn meestal de chemische variant van het ingrediënt, terwijl een E-nummer ook op natuurlijke basis gemaakt kan worden. Vooral bij natuurlijke producten kan dit verwarring opleveren, omdat ook deze producten het E-nummer moeten vermelden.
Dit zijn enkele belangrijke richtlijnen voor het lezen van een etiket, maar om een hele uitleg te geven zal ik een nieuwe blog moeten starten.
Voor nu, kies bewust, met de middelen die je hebt!
