Stel je voor, je komt de kamer ingelopen en ziet je vriend(in) nog net jouw laptop dichtklappen. Je rent naar je laptop en maakt deze weer open om te zien wat je vriend(in) heeft bekeken en ziet dat het notabene je dagboek is! Uiteraard ben je ontzettend kwaad dat hij of zij je privacy geschonden heeft. Je opent je blog pagina en schrijft een uitgebreid verslag over de situatie. Je zet alles online en wacht op de reacties van je lezers.
Voor sommige mensen is dit de normale gang van zaken. Waarschijnlijk schrijf je in je online dagboek niet zoveel details als in je offline dagboek, maar toch? Waar is de grens? Waarom delen we steeds meer met vreemden? We kunnen tegenwoordig vrijwel alles kwijt op het web en social media verslaving komt steeds vaker voor. Het lijkt voor velen van cruciaal belang om de meeste likes, de meeste views of de meeste reacties te krijgen op social media, van mensen die ze in het echte sociale leven misschien nog nooit gezien hebben. Waar komt deze behoefte toch vandaan?
Social media verslaving
Wanneer je dwangmatig bezig met social media, kun je spreken van een verslaving. Je ‘echte’ leven gaat eronder lijden. Het neemt meer tijd in beslag dan je eigenlijk zou willen, waardoor je te weinig tijd overhoudt voor werk, school of andere klussen. Je hebt slaaptekort en wordt onrustig (of erger) als je telefoon niet in de buurt is of je internetverbinding niet goed werkt. Andere symptomen kunnen zijn dat je je offline vrienden verwaarloost en zelfs kwijtraakt, je je persoonlijke hygiëne verwaarloost en als je je online activiteiten verzwijgt of ontkent bij mensen in je omgeving.
Social media is een makkelijke afleider als je niet lekker in je vel zit, je weinig zelfvertrouwen hebt, de dingen niet gaan zoals je wilt, etc. Dit kan vaak een aanleiding zijn om je meer te richten op je social media accounts. Je kunt je er anders voordoen dan je bent, je situatie beter laten voorkomen dan het daadwerkelijk is, maar je kunt je ook storten op de verhalen van anderen. Dit kan ertoe leiden dat je verslaafd raakt. Het wordt steeds belangrijker om je dagelijkse bezigheden te posten, om steeds meer likes en reacties te krijgen en om je online sociale contacten te onderhouden. Dit neemt dan ook steeds meer tijd in beslag waardoor je minder tijd hebt voor je offline leven. En omdat je steeds meer reacties wilt krijgen, ga je steeds meer delen. Je privacy grens verschuift tot het punt waarop je meer deelt met je online vrienden, dan met je offline vrienden.
De interactie met je online vrienden is vaak ook anders dan met je offline vrienden. We missen het persoonlijke contact. De interactie face to face maakt dat we terughoudender zijn in onze reacties dan online. Online is immers iedereen anoniem. Je ziet geen lichaamstaal, je voelt niet aan hoezeer je iemand met je opmerkingen kwetst, je kijkt niemand in de ogen dus je voelt die verantwoordelijkheid niet. Mensen vergeten hoe ze met elkaar moeten communiceren zonder scherm. We worden heel sociaal online, maar weten ons in een groep geen houding meer te geven. We zijn vergeten hoe het is als je je niet kunt verschuilen achter een scherm. Een enorm gemis voor sociale wezens zoals wij mensen van nature eigenlijk zijn. Het lijkt alsof je veel vrienden hebt op Facebook, maar wat heb je eraan als je niemand hebt die eens een arm om je heen slaat? Daarbij is uit een onderzoek van de Noorse filosoof Lars Svendsen gebleken dat we ons door onze vele online activiteiten juist vaak eenzamer voelen. Dit zou te maken hebben met het feit dat we constant in contact staan met elkaar en zo vergeten zijn hoe het is om alleen te zijn. Er is geen ruimte meer voor zelfreflectie of om je even terug te trekken, omdat we niet meer weten hoe dat moet.
Een ander punt om rekening mee te houden is het feit dat wat eenmaal online staat, niet zomaar terug te nemen is. Net als gesproken woorden niet zomaar vergeten worden, blijven posts en foto’s rondcirculeren op het web, lang nadat je besloten hebt om alles te verwijderen. Wees dus kritisch op wat je doet op het internet. Het lijkt vaak makkelijker om je hart te luchten op een platform, maar vergeet niet dat je ook negatieve reacties kunt krijgen. Ben 
je daar klaar voor als je je gevoelens deelt met vreemden? Het internet heeft z’n mooie en minder mooie kanten. De pas aangepaste privacywetgeving is een goed voorbeeld ervan dat we eigenlijk nog niet goed weten hoe we alles online moeten reguleren. Het is er als het ware als ‘het wilde westen’. Mensen hebben er vrij spel en pas nu zijn we aan het uitzoeken hoe we cybercriminaliteit kunnen bestraffen. En dan bedoel ik niet het hacken van een computer, maar het pesten van een puber in de hoedanigheid dat deze een eind aan zijn leven wil maken. Het verspreiden van sextapes of gevoelige informatie, zonder toestemming van de persoon in kwestie. Je voordoen als een ander of een identiteit stelen met alle gevolgen die dat kan hebben.
Wat kun je doen?
Vergeet dus niet kritisch te zijn met wat je deelt en vooral contact te maken in het echte leven. Stop even met scrollen door Facebook en praat eens met je huisgenoten. Enkele tips:
- Laat je niet opslokken door social media, maar ga het weer gebruiken voor het sociale aspect waar het bedoeld voor is, voor die vrienden die je niet dagelijks ziet of spreekt omdat ze zo ver weg wonen bijvoorbeeld. Een goede manier om dit te doen is de pagina’s of personen die je volgt eens kritisch te bekijken. Wat vind je nu echt interessant en waar verdoe je eigenlijk te veel tijd mee? Schrap alles wat je te veel energie kost en probeer bijvoorbeeld niet meer dan drie pagina’s of personen te volgen die je niet in het echte leven kent.
- Is het geping van je telefoon een trigger dat je social media behoefte verhoogt? Check dan je instellingen. Bij Facebook kun je bijvoorbeeld instellen welke meldingen je wel of niet wilt ontvangen. Ook als je reageert op een bericht, maar niet perse de reacties van alle andere gebruikers hoeft te lezen kun je dit uitschakelen. Of als je op Whatsapp veel groepsapps hebt, kun je ervoor kiezen de groep te ‘dempen’. Je telefoon gaat dan niet telkens af als je een bericht in deze groep binnen krijgt, maar je kunt wel de berichten nalezen als je daar zin in hebt op een later moment.
- Natuurlijk kun je ook uit zo’n groep stappen of apps van je telefoon verwijderen. Als je telkens je laptop moet openen om op Facebook te komen, zul je er zeker weten minder tijd aan besteden!
Als je toch je telefoon wilt blijven gebruiken zijn er ook handige apps om je social media gebruik in toom te kunnen houden. Hier enkele voorbeelden:
Breakfree: Sato, de boeddhistische monnik, houdt je verslavingsscore bij. Gebruik je je telefoon veel, dan is Sato verdrietig met je hoge score. Gebruik je je telefoon weinig, dan is Sato blij. Cijfers kunnen confronterend zijn en op deze manier word je bewust gemaakt van je daadwerkelijke gebruik.
Forest: Voor de milieubewuste telefoongebruikers onder ons. Je stelt een tijd in dat je je telefoon niet wilt gebruiken. Bijvoorbeeld een half uur. Hiermee plant je een boom die binnen een half uur uitgroeit tot een volwassen boom. Maar gebruik je tijdens dat half uur je telefoon toch? Dan zal de boom zonder genade worden omgehakt. Leuk extraatje is dat de organisatie ‘WeForest’ een echte boom plant in een bos naar jouw keuze, als je 250 digitale volgroeide bomen hebt bereikt.
Twijfel je of je een social media verslaving hebt? Op het Internet staan verschillende testen, zoals deze: https://www.quest.nl/test/ben-jij-verslaafd-aan-social-media